تبادل لینک هوشمند
 |
باسمه تعالی
این کتاب ، با عنوان « آئین زندگی » ضمن بیان اهمیت و ضرورت پژوهشهای جدید و هدفمند در عرصه ی اخلاق ؛ به بحث پیرامون ارزشهای اخلاقی و کاربردهای آن در زندگی دانشجویی و اجتماعی پرداخته است. در این راستا ، نگارنده محترم ، در کنار مطالب مفیدی در باب معناشناسی و جایگاه اخلاق کاربردی، مباحث و موضوعات مهم اخلاق کاربردی را تحت عناوین اخلاق دانشجویی ، اخلاق پژوهش ، اخلاق نقد ، اخلاق معیشت ، اخلاق جنسی ، اخلاق سیاست و اخلاق گفتگو را در نُه فصل بر اساس شیوه های مفید نگارش متون آموزشی به رشته تحریر درآورده و این مجموعه ارزشمند را برای تدریس در اختیار واحدهای آموزشی قرار داده است .
در این کتاب تلاش شده با تکیه بر آیات و روایات ، مسائل اخلاقی مهم و مورد نیاز دانشجویان در نگارشی جدید ارائه شود و مباحث متنوعی از فلسفه اخلاق ، اخلاق هنجاری و مکاتب مختلف اخلاقی ، طرح گردد. همچنین نویسنده تلاش کرده تفکر و استدلال اخلاقی دانشجویان را تقویت و تصحیح کند و ایشان را به قضاوتهای اخلاقی ترغیب نماید. نگارنده کوشیده است مباحث کتاب را در حالی که از سویی دارای نظم و منطقی مشخص هستند ؛ به صورت مستقل تنظیم نماید که یادگیری هر کدام از فصول مترتب بر یادگیری فصول قبلی نباشد.
فصل اول : معناشناسی و جایگاه اخلاق کاربردی
1- معناشناسی اخلاق و علم اخلاق:
واژه ی اخلاق در لغت به معنای «سرشت و سجیه» به کار میرود، چه سجایای نیکو و پسندیده ؛چه سجایای زشت وناپسند.
معروفترین معنای اصطلاحی اخلاق در دیدگاه اسلامی به این شرح است :صفات و ویژگیهای پایدار در نفس که موجب می شوند کارهایی متناسب با آن صفات، به طور خودجوش و بدون نیاز به تفکر و تأمل ، از انسان صادر شود.
حال اگراین حالتهای نفسانی کارهای پسندیده ومثبت راموجب شوند،اخلاق خوب«اخلاق فضیلت» و اگر اگر منشأ افعال ناپسند و زشت باشند ، به آن اخلاق بد یا «خلاق رذیلت» میگویند.
تعاریف علم اخلاق در دو دسته جای میگیرند. تعریف این علم بر اساس «علم و شناخت» و تعریف آن بر مبنای « عمل و رفتار اخلاقی» .
خواجه نصیر طوسی با تکیه بر دیدگاه اول (شناخت) میگوید: علم اخلاق علمی است به آن که نفس انسان چگونه خلقی اکتساب تواند کرد که جملگی احوال و افعال ، که به اراده ی او از او صادر میشود، جمیل و محمود بود.
در تعریف اندیشمندان دیگر که جنبه عملی نقش بیشتری داردعلم اخلاق عبارت است از : تحقیق در رفتار آدمی بدان گونه که باید باشد ...
اما تعریف جامع علم اخلاق که هر دو جنبه شناختی و رفتاری را در بر می گیرد : علم اخلاق علمی است که ضمن معرفی و شناساندن انواع خوبیها و بدیها، راههای کسب خوبیها و رفع بدیها را به ما تعلیم می دهد.
2- انواع پژوهشهای اخلاقی
اخلاق به اعتبار شیوه های پژوهشی و مطالعاتی که زوایای مختلف این علم را بازشناسی می کند به سه نوع تقسیم میشود.
- اخلاق توصیفی : در این نوع مطالعات با تکیه بر شیوه تاریخی و نقلی ف به توصیف و معرفی اخلاقیات افراد ، گروهها و جوامع مختلف می پردازد. هدف از آن ، آشنایی با رفتارهای اخلاقی فرد یا جامعه ای خاص است و دیدگاه تحلیلی و توصیه ای ندارد وشیوه ای مورد علاقه مردم شناسان ، مورخان و جامعه شناسان است.
- اخلاق هنجاری : این نوع پژوهش به بررسی افعال اختیاری انسان با استفاده از روشهای استدلالی و عقلی می پردازد .هدف این شیوه ، ارائه نظریه و دیدگاهی معقول برای تبیین خوبی و بایستگی یا بدی و نبایستگی یک عمل است.به بیان دیگر در اخلاق هنجاری محققین به دنبال ملاک و دلایل احکام اخلاقی هستند.
- فرا اخلاق : در فرا اخلاق مفاهیم و احکامی که در اخلاق هنجاری مطرح میشوند مورد بررسی و تحلیل فلسفی قرار می گیرند . درستی یا نادرستی و قضاوت اخلاقی درباره گزاره های اخلاقی مد نظر فرا اخلاق نیست بلکه معنای «خوب» و « بد» و تحلیل گزاره های اخلاقی مهمترین وظیفه فرا اخلاق است.
3- اخلاق کاربردی :
اخلاق کاربردی، به نوعی زیر مجموعه اخلاق هنجاری در برخی از حوزه های خاص زندگی فردی و اجتماعی است و تلاش می کند کاربرد و اِعمال منظم و منطقی نظریه اخلاقی را در حوزه ی مسایل اخلاقی خاص نشان دهد. به طور کلی کاربرد و تطبیق استدلالها ، اصول ، ارزشها و ایده آلهای اخلاقی در مورد رفتارهای اخلاقی فردی و اجتماعی با هدف ارزش گذاری و در نهایت پذیرش یا رد رفتارها و خط مشی های اخلاقی ، وظیفه اصلی اخلاق کاربردی است.
- اهمیت و جایگاه اخلاق کاربردی :
ضرورت علم اخلاق به عنوان علم زندگی و آیین زیستن که هم احکام ارزشی را در ابعاد فردی و اجتماعی مشخص می سازد و هم راههای نائل شدن به فضایل و دوری جستن از رذائل اخلاقی را مشخص می کند بر همه مبرهن و واضح است.در این راستا مهمترین هدف بعثت پیامبر اکرم (ص) نیز هدایت انسانها به کمال اخلاقی به عنوان عامل مهم بهره مندی از سعادت دنیوی و اخروی، تعبیر شده است. در طول تاریخ ، دانشمندان و علمای بزرگ نیز در تحقق این مهم مجاهدتهای علمی و عملی بسیار کرده اند و کتابهای ارزشمندی در این خصوص نگاشته شده است. معهذا با وجودیکه بسیاری از افراد جامعه ، با رذایل و فضائل اخلاقی آشنا هستند ؛ اما در بسیاری موارد راه نجات از پلیدیها ویا اتصاف به زیباییهای اخلاقی را نمی دانند یا در بزنگاهها نمی توانند تصمیم درست اخلاقی اتخاذ کنند.
رسالت مهم اخلاق کاربردی این است که راه تشخیص تکالیف اخلاقی و راههای تحقق آنها را در حوزه های خاص زندگی به افراد نشان دهد و با تقویت بعد عقلانی افراد، روشهای استدلال اخلاقی را در امور مختلف زندگی به ایشان بیاموزد. اخلاق کاربردی همچنین می کوشد توصیه ها و ارزشهای اخلاقی را با ارائه معیارها و ملاکهای مشخص اخلاقی در شئون مختلف زندگی انسانها ، کاربردی کند.
- تاریخچه اخلاق کاربردی :
در قرون گذشته تاریخ ، از حدود قرن پنجم هجری قمری (تا زمان حال) و در کتابهای متعدد اخلاقی ، دانشمندان مسلمان ، ابواب مختلفی را در حوزه اخلاق کاربردی نگاشته اند . در دوران معاصر نیز اندیشمندان اخلاقی غرب ، آثار متعددی را در موضوعات مختلف اخلاق کاربردی پدید آورده اند و مجلات متعددی نیز درباره اخلاق کاربردی در آن دیار منتشر می شود که اهمیت این مبحث را بیشتر نمایان می کند.
کتابهای ارزشمند ی مثل احیاء العلوم ، المحجة البیضاء ، آداب المتعلمین ،آداب التخاطب ، آداب البحث و المناظره ، آداب المعاشرة ، آداب الملوک ، آداب السفر و آداب الضیافة در قرون گذشته توسط علماء و دانشمندان برجسته در باب موضوعات اخلاقی متعدد به نگارش درآمده اند.
نظرات شما عزیزان:
